کردستان با گستردگی 28?203 کیلومتر مربع در غرب ایران قرار دارد. این استان که در دامنه‌ها و دشت‌های پراکنده سلسله جبال زاگرس میانی قرار گرفته است، از شمال به استانهای آذربایجان غربی و زنجان، از شرق به همدان و زنجان، از جنوب به استان کرمانشاه و از غرب به کشور عراق محدود است. مرکز این استان، شهر سنندج است. استان کردستان براساس آخرین تقسیمات کشوری در سال 1375 دارای 8 شهرستان، 12شهر، 21 بخش، 78 دهستان و 1765 آبادی دارای سکنه بوده است. شهرستان‌های این استان عبارتند از: بانه، بیجار، دهگلان? دیواندره، سروآباد? سقز، سنندج، قروه، کامیاران و مریوان.
استان کردستان بخشی از سرزمینی است که به وسیله مادها حکمرانی می شده است[1]. مرز تاریخی سرزمینهایی که بوسیله مادها اداره می شده، در شمال به «اوراتو»، در غرب به «آشور» و در جنوب و جنوب غربی به ایلام و سومر منتهی می شد. در ابتدا قبایل نژاد آریایی در شرق و غرب دریاچه ارومیه اسکان یافتند. تعدادی از آنان در شرق دریاچه مقیم شدند و آن را «آمادای» نامیدند و قسمتی که در غرب دریاچه ارومیه بود را پارسوا (پارسوما) نامیده می شد. اولین گروه دولت مادها را بنیان نهاد و دومین گروه سلطنت قدرتمند هخامنشیان را به وجود آورد. با توجه به متن نوشته داریوش در پرسپولیس و بیستون، دولت شاهنشاهی مادها در ناحیه هخامنشی در 550 قبل از میلاد واقع شده و سرزمین مادها یکی از ایالات دولت هخامنشی شد. از زمان سلطنت هخامنشیان، در نواحی پارسها و ساسانیها، ایالت مادها بعنوان یکی از ایالات ایران باستان بنام «ماه» شناخته می شد. این ایالت شامل دو بخش «ماه پایین» یا رازی ماه و «ماه بالا» یا نهاوند ماه بود. در دوران قبل از اسلام سرزمین مادها، «مای» یا «ماه» نامیده می شد. ناحیه استان کردستان در دوره صفویه شامل 9 شهر عمده بود: سنه، گروس، الکا، زرین کمر، تقامین، خورخوره، جوانرود، اورامان، الکای بانه، قالازالام و پالانگان. دولتمردان مستقل برای قبایل بزرگ منصوب می شدند. بنا به پیش نویس شماره 1275 در 1316/9/9، ایران به شش بخش تقسیم شده بود. استان غربی شامل شهرهای کردستان، کرمانشاه، گروس، باوندپور(کلهر)، پشت کوه، لرستان، بروجرد، همدان، ملایر، خرمشهر، آبادان، خوزستان و کهکیلویه بود. در سال 1337 با توجه به فرمان شورای وزرا کردستان از پنجمین استان جدا شد و استان کردستان را تشکیل داد. شهرهای استان، سنندج، گروس، سقز و قروه بودند.
استان کردستان با مساحت 28203 کیلومتر در غرب ایران مجاور کشور عراق بین 34 درجه و 44 دقیقه تا 36 درجه و 30 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 31 دقیقه تا 48 درجه و 16 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد که این مساحت 1?7 درصد از مساحت کل کشور را شامل می‌شود و از نظر وسعت رتبه 16 را در کشور دارا است. از شمال به استانهای آذربایجان غربی و قسمتی از زنجان و از جنوب به استان کرمانشاه و از شرق به استان همدان و قسمتی دیگر از استان زنجان و از غرب به کشور عراق محدود می‌باشد . از لحاظ اقلیمی و طبیعی استان کردستان منطقه ای کوهستانی می‌باشد که دشت‌های مرتفع و دره‌های پهن نیز در پهنه منطقه گسترده شده اند. اختلاف ارتفاع بین بلندترین و پست‌ترین نقاط استان به حدود 2400 متر می رسد. کوه شاهو با ارتفاع 3300 متر بلندترین و منطقه آلوت در بانه با ارتفاع حدود 900 متر کم ارتفاع‌ترین نقطه استان می باشد. که این اختلاف ارتفاع خود باعث به وجود آمدن اقلیم‌های متفاوت می گردد. کردستان با دریا فاصله اش زیاد است، اما از طریق دره های عمیق در هم تنیده، به آب های آزاد جهان در جنوب و دریاچه های شمالی نظیر دریای خزر و دریاچه ارومیه راه دارد. سرچشمه بسیاری از رودخانه های بزرگ در کوه های کردستان واقع شده اند.
دکتر محمدشرف بیانی
آزاد آزادپور(رپ خوان مقیم آلمان)
مرحوم حاج ماموستا عبدالله محمدی امام جمعه سقز
آیت الله شیخ مهدی شهابی از علمای استان
هیمن شاعر
بهاالدین ادب مهندس معماری
نالی، محوی شاعر
امیر نظام گروسی سیاستمدار? ادیب و خوشنویس
ابراهیم یونسی نویسنده
بهمن قبادی کارگردان
مستوره اردلان اولین تاریخ نگار زن جهان
کامکارها نوازنده و موسیقی دان
پیر شالیار شاعر
امان الله خان اردلان حاکم مشهور کردستان درعهد قاجار
حمیدرضا اردلان موسیقیدان
سلیمان خان اردلان موسس شهرسنندج
هه لوخان اردلان حاکم قدرتمندکردستان درزمان شاه عباس صفوی
جاذبه های تاریخی استان کردستان
از جاذبه های تاریخی استان میتوان به:قرآن تاریخی نوگل ، تپه باستانی زیویه سقز ، سنگ نبشته اورامان، غار کرفتو سقز ، عمارت خسروآباد، عمارت مشیر دیوان، عمارت امجدالاشراف، عمارت وکیل الملک، عمارت سالار سعید (موزه سنندج)، عمارت آصف وزیری (خانه کرد)، حمام شیشه سقز ، بازار تاریخی سقز ، مسجد دو مناره سقز ، حمام خان، حمام وکیل الملک، حمام قسلان، بازار سنندج، قلعه حسن آباد، قلعه قمچقای، پل قشلاق، برج اشقون بابا، برج اوچ گنبدخان، برج ینگی ارخ اشاره کرد.
